Chinh-Tri-Xa-Hoi
TRẠM THU PHÍ CAI LẬY VỠ TRẬN - CÁI GIÁ CỦA SỰ NHẬP NHẰNG
Tâm Minh
Nguyễn
Đoạn đường
tránh thị xã Cai Lậy dài 12 km được thi công và đưa vào klhai thác theo hình
thức BOT dựa trên hợp đồng ký ngày 28-8-2014 giữa Bộ Giao thông vận tải do Thứ
trưởng Nguyễn Văn Thể (nay là Bí thư Tỉnh ủy Sóc Trăng) đại diện bên A và liên
doanh hai nhà thầu bên B là Công ty cổ phần Phát triển đường cao tốc Biên Hòa -
Vũng Tàu do ông Phạm Văn Hiến làm Tổng giám đốc và Công ty cổ phần Đầu tư,
thương mại và xây dựng giao thông 1 do ông Trần Quang Tuyến làm Chủ tịch Hội
đồng quản trị. Trước đó 1 năm, ngày 19-9-2013, Bộ Giao thông vận tải ban hành
Quyết định số 2852/QĐ-BGTVT, công bố danh mục dự án đầu tư tuyến tránh quốc lộ 1
đoạn qua thị xã Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang theo hình thức hợp đồng BOT. Tìm hiểu
thêm về bản hợp đồng này mới thấy bộc lộ lý do đặt Trạm thu phí BOT Cai Lậy ở vị
trí bất hợp lý như vậy. Và chính sự bất hợp lý này đã gây nên tình trạng “vỡ
trận” tại trạm thu phí này trong suốt nửa tháng qua.
1- Tiền Giang
“tiện tay dắt
dê”.
Theo bản hợp
đồng chính thức được ký ngày 28-8-2014 thì mục tiêu của dự án được nêu rõ là
“nhằm đáp ứng nhu cầu vận tải ngày càng tăng cao, giảm ùn tắc và tai nạn giao
thông trên Quốc lộ 1 khu vực tỉnh Tiền Giang. Đồng thời phục vụ phát triển kinh
tế xã hội, bảo đảm an ninh quốc phòng khu vực nói chung và tỉnh Tiền Giang nói
riêng,...”. Tổng mức đầu tư của dự án là gần 1.058 tỷ VND. Trong đó, chi phí xây
dựng và thiết bị là gần 500 tỷ VND; chi phí đền bù giải phóng mặt bằng là hơn
200 tỷ VND; chi phí dự phòng là hơn 150 tỷ VND; lãi vay trong thời gian xây dựng
là gần 100 tỷ VND (lãi suất 11%/năm); chi phí quản lý dự án và chi phí khác là
gần 60 tỷ VND. Về vị trí đặt trạm thu phí, bản hợp đồng quy định trạm này được
đặt tại KM số 1999 + 900m trên ngã ba, đầu đoạn đường tránh dài 12 km từ Đông
sang Tây đi vòng qua phía Nam thị xã Cai Lậy. Thời gian thu phí để hoàn vốn và
có lãi cho nhà đầu tư gồm Công ty cổ phần Phát triển đường cao tốc Biên Hòa -
Vũng Tàu và Công ty cổ phần Đầu tư, thương mại và xây dựng giao thông 1 là 7 năm
5 tháng tính từ ngày 1-8-2017, khi công trình được đưa vào khai
thác
Nếu tất cả
đều làm đúng như vậy thì đã không có chuyện gì xảy ra. Các nhà đầu tư BOT chỉ
thu phí đoạn đường tránh qua phía Nam thị xã Cai Lậy chứ không thu phí các
phương tiện đi trên Quốc lộ 1 xuyên qua trung tâm thị xã. Tuy nhiên, vị trí hiện
tại của trạm này lại đặt ở KM số 1999 + 300m trên Quốc lộ 1, cách vị trí được
xác định theo hợp đồng là 600m về phía Đông thị xã Cai Lậy, nằm ngay trên Quốc
lộ 1. Tại sao lại có chuyện này
?
Chắc chắn
không thể có một nhà thầu BOT nào dám “ăn gan giời” để đặt trạm thu phí ngay
trên quốc lộ vốn thuộc quyền quản lý và sở hữu của nhà nước mà trực tiếp là Bộ
Giao thông vận tải và Sở Giao thông vận tải địa phương. Tìm hiểu sâu thêm vấn đề
mới thấy rằng chính Sở Giao thông vận tải Tiền Giang đã “tiện tay dắt dê”. Sau
khi hai nhà thầu nói trên bắt đầu thi công tuyến tránh thị xã Cai Lậy, Sở Giao
thông vận tải Tiền Giang đã ký một hợp đồng khác với Công ty trách nhiệm hữu hạn
đầu tư Quốc lộ 1 với mục đích gia cường mặt đường Quốc lộ số 1 đoạn từ xã Mỹ Đức
Đông (huyện cái Bè) qua thị xã Cai Lậy đến xã Quý Nhị (thị xã Cai Lậy) từ KM số
1987 đến KM số 2014 dài 26 km cũng với hình thức BOT chỉ định thầu. Giá trị của
hợp đồng này là 340 tỷ VND. Đây chính là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến việc các
nhà thầu BOT nói trên được phép đặt trạm thu phí cho cả đoạn Quốc lộ 1 được họ
gia cường mặt đường và tuyến tránh thị xã Cai
Lậy.
2- Tính hợp
pháp của việc BOT hóa công trình bảo trì đường bộ và sự nhập nhằng “hai trong
một”.
Về pháp lý,
luật pháp không cấm cơ quan quản lý giao thông vận tải đấu thầu, chỉ định thầu,
giao thầu cho các công ty cổ phần việc thi công các công trình gia cường, nâng
cấp mặt đường các loại đường cao tốc và đường bộ các cấp bằng các hình thức BT
(xây dựng - chuyển giao), BTO (xây dựng – chuyển giao – vận hành) và BOT (xây
dựng – vận hành – chuyển giao). Tuy nhiên, việc huy động nguồn vốn và mức thu
phí giữa việc gia cường và bảo trì đường bộ so với việc thu phí BOT các tuyến
đường làm mới là rất khác nhau. Thông thường, việc gia cường, nâng cấp mặt
đường, bảo trì, bảo dưỡng đường bộ được huy động ngân sách và từ nguồn kinh phí
của quỹ bảo trì, bảo dưỡng đường bộ. Quỹ này được hình thành từ việc thu phí
đánh vào từng đầu xe theo chu kỳ đăng kiểm phương tiện như tôi đã trình bày
trong bài trước. Theo nguyên tắc này, nếu quỹ bảo trì, bảo dưỡng đường bộ đủ đáp
ứng 100% nguồn bốn cho việc bảo trì, bảo dưỡng, nâng cấp mặt đường đã có thì
không được phép thu thêm phí vì các đầu xe đã chịu mức phí bảo trì đường bộ được
thu qua mỗi lần đăng kiểm. Còn nếu như ngành Giao thông vận tải có hợp đồng với
nhà thầu để nâng cấp mặt đường, bảo trì, bảo dưỡng đường bộ theo hình thức BOT
thì nhà thầu chỉ được thu phí BOT thấp hơn nhiều so với việc thu phí của các
tuyến đường làm mới hoàn toàn. Việc thanh tra hệ thống Trạm thu phí Pháp Vân –
Cầu Giẽ vừa qua cho thấy hệ thống này đã lạm thu, để ngoài sổ sách mỗi ngày
khoảng 700 triệu VND là dấu hiệu của hành vi tham ô hoặc ít nhất là gian lận
thương mại mặc dù việc thu phí BOT cho công trình nâng cấp đường cao tốc Pháp
Vân – Cầu Giẽ là hợp
pháp.
Điều đáng nói
là việc lãnh đạo tỉnh Tiền Giang giao thầu thi công nâng cấp gia cố mặt đườn
Quốc lộ 1 đoạn đi qua thị xã Cai Lậy theo hình thức BOT là việc làm “chui”,
không dựa trên một chủ trương hay dự án nào của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Giao
thông vận tải và Bộ Kế hoạch đầu tư. Ngày 19-9-2013, ông Nguyễn Văn Thể, khi đó
là Thứ trưởng Bộ Giao thông vận tải ký Quyết định số 2852/QĐ-BGTVT về việc công
bố danh mục dự án đầu tư tuyến tránh quốc lộ 1 đoạn qua thị trấn Cai Lậy, tỉnh
Tiền Giang theo hình thức hợp đồng BOT. Ngày 20-9-2013, Bộ Giao thông vận tải có
Công văn số 9947/BGTVT-ĐTCT gửi Văn phòng Thủ tướng Chính phủ, xin chủ trương
thực hiện dự án này đồng thời đề nghị Bộ Kế hoạch đầu tư bố trí
vốn.
Ngày
18-10-2013, Bộ Kế hoạch đầu tư có Công văn số 8062/BKHĐT-KCHTĐT, gửi Văn phòng
Chính phủ với nội dung đề nghị Văn phòng Chính phủ báo cáo với Thủ tướng về việc
“Nguồn ngân sách nhà nước dành cho đầu tư phát triển rất khó khăn (trong đó có
đầu tư cho các dự án ngành giao thông vận tải). Nhằm thu hút các nguồn lực ngoài
ngân sách nhà nước để đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông vận tải, Bộ KHĐT thống
nhất với Bộ GTVT về việc kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chấp thuận chủ trương
triển khai tuyến tránh quốc lộ 1 đoạn qua thị trấn Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang theo
hình thức
BOT”.
Ngày
11-11-2013, Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải ký Công văn số 1908/TTg-KTN có nội
dung: “Xét đề nghị của Bộ GTVT (công văn số 9947/BGTVT-ĐTCT ngày 20.9.2013), ý
kiến Bộ KHĐT (công văn số 8062/BKHĐT-KCHTĐT ngày 18.10.2013), về việc đầu tư
tuyến tránh quốc lộ 1 đoạn qua thị trấn Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang theo hình thức
hợp đồng BOT, Thủ tướng Chính phủ có ý kiến như sau: Đồng ý chủ trương đầu tư dự
án xây dựng tuyến tránh quốc lộ 1 đoạn qua thị trấn Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang
theo hình thức hợp đồng BOT. Bộ GTVT lưu ý các ý kiến của Bộ Tài chính, Bộ KHĐT
tại các công văn nêu trên, chỉ đạo tổ chức thực hiện dự án theo quy định hiện
hành”.
Các văn bản
nêu trên không hề có một câu, một chữ nào nhắc đến việc nâng cấp, gia cường 26
km Quốc lộ 1 đoạn từ xã Mỹ Đức Đông (Cái Bè) đến xã Quý Nhị (Cai Lậy). Thế nhưng
khi khởi công công trình, lãnh đạo tỉnh Tiền Giang và lãnh đạo ngành Giao thông
vận tải tỉnh này đã thỏa thuận với bên B bổ sung hạng mục gia cường mặt đường
cho 26 km Quốc lộ 1, nhét nó vào chung một dự án với tuyết tránh thị xã Cai Lậy
mà không báo cáo Bộ Giao thông vận tải và Thủ tướng Chính phủ vì sự thay đổi
hạng mục đầu tư
này.
Một khi pháp
luật và các văn bản hướng dẫn thi hành còn nhiều kẽ hở thì việc lợi dụng những
kẽ hở đó để trục lợi là điều khó tránh khỏi. Trong trường hợp “vỡ trận” của Trạm
Cai Lậy vừa qua, có thể thấy Công trình nâng cấp gia cường 26 km mặt đường Quốc
lộ 1 đi qua thị xã Cai Lậy đã trở thành cái cớ để các nhà thầu đặt trạm BOT tại
vị trí KM 1999+300m để làm một cú thu phí “2 trong 1”. Nghĩa là họ tiện thể thu
phí luôn cho cả hai công trình được thi công theo hình thức BOT. Tuy nhiên, xét
về nguồn gốc “sự cố” thì dù hai nhà thầu BOT thi công các công trình này, lãnh
đạo Bộ Giao thông vận tải và lãnh đạo Sở Giao thông vận tải Tiền Giang có chống
chế kiểu gì đi nữa cũng không thể khắc mục được mâu thuẫn cơ bản của vấn đề là
hai loại đường khác nhau không thể có cùng một mức phí. Trong đó, đường Quốc lộ
1 là đường có sẵn, chỉ được nâng cấp gia cường mặt đường và tuyến tránh thị xã
Cai Lậy là đường làm mới hoàn
toàn
Ngay cả có
thu cùng một mức phí thì thời hạn thu phí đối với một công trình có tổng mức đầu
tư gần 400 tỷ VND (gia cường 26 km mặt đường) không thể ngang bằng với thời hạn
thu phí của một công trình có tổng mức đầu tư 1.058 tỷ VND (xây mới tuyến đường
tránh 12 km). Và ngay cả việc thu phí đồng mức nhưng chia ra thời hạn khác nhau
cũng vẫn là bất hợp lý bởi sẽ có sự chồng phí 2 lần đối với các phương tiện sử
dụng Quốc lộ 1 chứ không sử dụng tuyến tránh Cai Lậy để lưu thông. Còn đối với
nhà thầu BOT thì sau khi đã hoàn thành thời hạn thu phí cho Công trình gia cường
26 km mặt đường Quốc lộ 1, họ sẽ phải rời bỏ trạm thu phí tại KM số 1999+300m và
xây trạm mới vào trong tuyến tránh tại KM số 1999+900m) để thu phí trong thời
hạn còn lại. Đó là sự lợi bất cập hại đối với chính họ. Cho dù không bàn đến
việc có chuyện chia chác, tiêu cực ở đây thì lãnh đạo Sở Giao thông vận tải tỉnh
Tiền Giang đã mắc sai sót lớn khi không tính toán đến những bất hợp lý của việc
đồng ý cho các nhà thầu BOT đặt trạm thu phí cách vị trí theo quyết định phe
duyệt dự án tới 600m nhằm “tận thu” kiểu “2 trong 1” mà nói đúng ra là “lạm thu”
khi một tuyến tránh có chất lượng vào loại đường cấp III đồng bằng mà mức thu
phí lại đắt hơn (35.000 VND/12 km) tuyến cao tốc Thành phố Hồ Chí Minh – Trung
Lương (40.000 VND/52 km).
Vị
trí Trạm thu phí BOT Cai Lậy hiện tại (bến trái) và vị trí Trạm BOT Cai Lậy theo
hợp đồng (bên phải).
3- Nhập nhằng
“cầu” thành “cống” và câu chuyện “tự bôi mỡ cho kiến
đốt”.
Theo hợp đồng
thi công tuyến tránh đi qua phía Nam thị xã Cai Lậy thì các nhà thầu BOT phải
xây dựng 7 cây cầu bê tông cốt thép gồm có: Cầu kênh Ông Mười tại KM số
1+930,50m, Cầu Ba Muồng tại KM số 4+216,50m, Cầu Ông Thiệm tại KM số 7+493,00m,
Cầu Ba Rài tại KM số 8+068,00m , Cầu Chín Chương tại KM số 9+121m, Cầu Giồng Tre
tại KM số 9+950,00m và Cầu Bình Phú tại KM số 11+054,50m. Tuy nhiên, khi công
trình được hoàn thành và đưa vào khai thác, sử dụng, chỉ có 5 cây cầu được xây
dựng theo thiết kế. Hai cầu còn lại gồm Cầu Ông Thiệm và Cầu Chín Chương đã biến
thành hai chiếc cống, mỗi cống gồm hai
hộp.
Lý giải về
việc này, ông Trần Văn Bon, Giám đốc Sở Giao thong vận tải tỉnh Tiền Giang thừa
nhận, trong quyết định phê duyệt dự án tuyến đường tránh Cai Lậy của Bộ Giao
thông vận tải có quy định xây 7 cây cầu. Trong quá trình thi công chủ đầu tư xét
thấy khẩu độ của cầu là nhỏ, bắc qua kênh rạch không có phương tiện thủy cỡ lớn
đi qua nên chuyển sang phương án làm cống hộp để tiết kiệm kinh phí. Nhưng theo
ông Nguyễn Phú Hiệp, Giám đốc Công ty trách nhiệm hữu hạn BOT Đầu tư Quốc lộ 1
Tiền Giang thì trong quá trình thi công do gặp khó khăn trong giải phóng mặt
bằng nên không thể triển khai làm 2 cây cầu như trong phê duyệt, từ đó địa
phương có văn bản đề nghị Bộ Giao thông vận tải điều chỉnh thành 2 cống và được
chấp nhận.
Theo các kỹ
sư xây dựng giao thông đường bộ - đường sắt, giá thành một cống hộp cùng khẩu
độ, cùng khổ ngang chỉ bằng 1/10 đến 1/12 một cây cầu. Và thế là cũng đã có
người đặt câu hỏi rằng khi những người dân sống trên tuyến tránh Cai Lậy phải di
dời đã không hề gây khó khăn cho nhà thầu thì việc viện dẫn lý do khó khăn giải
phóng mặt bằng liệu có thuyết phục ? Lại thêm một động tác “tự bôi mỡ cho kiến
đốt” của lãnh đạo ngành Giao thông vận tải tỉnh Tiền Giang.
Không những thế, lãnh đạo Trạm thu
phí Cai Lậy còn “bật lại” các lái xe bằng cách trích xuất dữ liệu từ camera an
ninh của trạm để kiến nghị lực lượng Công an điều tra, làm rõ những người điều
khiển 19 phương tiện đã sử dụng tiền lẻ để nộp phí qua trạm, gây ra tình trạng
ùn tắc giao thông, Họ lập dang sách 19 phương tiện, ghi rõ biển số xe, số lần
qua trạm, số lần nộp tiền lẻ kèm theo một báo cáo chi tiến về tình trạng giao
thông khu vực trạm BOT Cai Lậy trong hơn 10 ngày qua. Tuy nhiên, dù cơ quan điều
tra có vào cuộc thì cũng khó có thể nói đến việc xử lý hình sự các lái xe này.
Bởi có một nguyên tắc pháp lý rằng bất cứ đồng tiền nào, có bất cứ mệnh giá nào
do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam phát hành mà không có lệnh thu hồi (bằng văn bản
pháp luật) đều được phép lưu hành. Các lái xe đã không phạm luật khi mang tiền
lẻ mệnh giá 200 VND, 500 VND để trả phí tại Trạm BOT Cai Lậy. Đây lại là một
việc làm thiếu suy nghĩ nữa của những người lãnh đạo ngành Giao thông vận tải
Tiền Giang.
4- Tự biến
mình thành mục tiêu cho kẻ địch tấn
công.
“Cái sảy nảy
cái ung”. Cũng giống như vụ Đồng Tâm, những hành động thiếu suy nghĩ của một số
lãnh đạo ngành Giao thông vận tải Tiền Giang đã làm cho họ tự biến mình thành
mục tiêu công kích của dư luận. Từ một thị xã nhỏ không mấy ai biết đến trừ
những chiến công trong thời kỳ Kháng chiến chống Mỹ, Cai Lậy bỗng nổi như cồn
trên mặt báo trong và ngoài nước với đặc sản “tiền lẻ đóng chai”. Đúng là chẳng
vui thú gì khi nhắc đến chuyện này nhưng đằng sau sự “vỡ trận” thu phí ở trạm
BOT Cai Lậy chứa đựng những ẩn họa khó
lường.
Nắm bắt được
nhu cầu dùng tiền lẻ để phản ứng lại những bất hợp lý tại Trạm thu phí BOT Cai
Lậy, một số người đã huy động một lượng lớn tiền lẻ để “đáp ứng nhu cầu” cho các
lái xe bất bình với cách thu phí đó. Có người đã chuẩn bị sẵn tới 13 kg tiền lẻ
để sẵn sàng “tiếp đạn” khi cần. Và tên Việt Tân Đường Văn Thái đã chuẩn bị tới
vài “băng” tiền lẻ, mỗi “băng” nặng tới 750g (35.000 VND loại tiền 200 VND) để
sẵn sàng “xả đạn” khi cần. Sự việc đã dần đi đến mức độ quá trớn và có nguy cơ
lây lan ngày càng cao, mức độ đã chuyển dần từ những phản ứng bất bình sang
trạng thái chống đối có chủ đích. Đã có những dấu hiệu khá rõ ràng cho thấy
những thế lực thù địch lợi dụng sự “vỡ trận” của Trạm thu phí BOT Cai Lậy để
tuyên truyền bôi nhọ, bịa đặt, gây hoang mang, bất bình trong dư luận, xuyên tạc
chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và kích động sự chống đối của người
dân ở những lĩnh vực chẳng có liên quan gì đến việc thu phí giao thông. Phải
thừa nhận rằng 19 lái xe trong nhóm “Bạn hữu đường xa” có biển số xe trong danh
sách đã có những phản ứng tiêu cực và thậm chí là quá quắt trước việc thu phí
bất hợp lý và đã có một số kẻ bất lương lợi dụng nhóm này để tung ra các thông
tin xuyên tạc, dựng chuyện. Vậy thì những người lãnh đạo tỉnh Tiền Giang, lãnh
đạo Sở Giao thông vận tải Tiền Giang có nhận thức được hậu quả chính trị do
những sai sót của mình gây ra không ? Hay chỉ một mực đổ lỗi cho các lái xe
?
Bởi nguồn gốc
vấn đề nằm ở sự bất hợp lý của cả mức thu phí và vị trí bất hợp lý của Trạm thu
phí BOT Cai Lậy nên nêu chỉ giảm mức thu phí như phương án được Bộ Giao thông
vận tải phê duyệt sẽ không giải quyết được tận gốc vấn đề. Bộ trưởng Trương
Quang Nghĩa đã thừa nhận rằng “dù sao thì cái thùng tiền cũng vẫn như vậy”. Mức
thu giảm đi thì thời gian thu sẽ dài ra từ 7 năm 5 tháng sẽ lên đến 10 năm, thậm
chí là 12 năm. Tuy nhiên, cái cần khắc phục là phải có hai trạm thu phí ở tuyến
đường Quốc lộ 1 (đoạn gia cường nâng cấp 26 km mặt đường) và tuyến tránh phía
Nam thị xã Cai Lậy với mức thu phí khác nhau để người dân lựa chọn. Trạm thu phí
BOT đặt sai vị trí hiện nay phải dỡ bỏ. Kinh phí xây trạm mới sẽ sử dụng lợi
nhuận mà các nhà thầu thu được trên cơ sở xác định thời hạn thu phí hợp lý. Các
cán bộ các tham mưu sai, chỉ đạo sai phải bị xử lý. Dù không nặng nhưng vẫn phải
bị xử lý.
Chiều nay
(18-8-2017), Bộ Giao thông vận tải sẽ họp báo về sự cố trạm BOT Cai Lậy. Theo
tôi nghĩ: Đã sai thì phải sửa ! Người dân sẵn sàng tha thứ nếu chúng ta biết sửa
sai. Kẻ địch cũng không thể lợi dụng để đả kích ra nếu chúng ta biết sửa sai.
Thà chịu đau một lần, thà chịu tốn kém một lần để giải quyết triệt để vấn đề còn
hơn để “sự cố” Trạm thu phí BOT Cai Lậy trở thành tiền lệ cho nhiều sự cố khác
phát sinh ở các công trình giao thông theo hình thức BOT
khác./.
0 nhận xét: